शब्द MCQ Quiz - Objective Question with Answer for शब्द - Download Free PDF
Last updated on Apr 14, 2025
Latest शब्द MCQ Objective Questions
शब्द Question 1:
खालील पैकी 'वात' शब्दाचा नसलेला अर्थ कोणता?
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 1 Detailed Solution
उत्तर - कटकट हा वात या शब्दाचा अर्थ नसलेला शब्द होईल.
कटकट म्हणजे भांडण, कज्जा किंवा तंटा होय.
वारा, एक विकार आणि दिव्याची वात हे वात या शब्दाचे वेगवेगळे अर्थ आहेत.
शब्द Question 2:
‘अश्व’ या शब्दाचा समानार्थी शब्द कोणता?
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 2 Detailed Solution
उत्तर - अश्व या शब्दाचा समानार्थी शब्द घोडा हा होईल.
तुरंग, वारु, वाजी, हय, तुरंगम हे सुद्धा अश्व या शब्दाचे समानार्थी शब्द आहेत.
समानार्थी शब्द - एखाद्या शब्दासाठी त्याच अर्थाचा दुसरा शब्द म्हणजे समानार्थी शब्द होय.
Additional Information
- वृषभ या शब्दाचा समानार्थी शब्द बैल हा होईल.
- साप या शब्दाचा समानार्थी शब्द सर्प हा होईल.
- अर्जुन या शब्दाचा समानार्थी शब्द पार्थ हा होईल.
शब्द Question 3:
'कृतज्ञ' शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द ओळखा.
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 3 Detailed Solution
उत्तर - कृतज्ञ या शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द कृतघ्न हा होईल.
विरुद्धार्थी शब्द - जे शब्द कोणत्याही शब्दाला विरुद्ध अर्थ देतात अशा शब्दांना विरुद्धार्थी शब्द असे म्हटले जाते.
Additional Information
- कृत्रिम या शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द नैसर्गिक हा होईल.
- कृश या शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द स्थूल हा होईल.
- कृपण या शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द उदार हा होईल.
शब्द Question 4:
'उताणा' या शब्दाचा पुढील पैकी विरूध्दार्थी शब्द कोणता?
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 4 Detailed Solution
उत्तर - उताणा या शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द पालथा हा होईल.
विरुद्धार्थी शब्द - जे शब्द कोणत्याही शब्दाला विरुद्ध अर्थ देतात अशा शब्दांना विरुद्धार्थी शब्द असे म्हटले जाते.
सरळ या शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द तिरपा किंवा वक्र होईल.
शब्द Question 5:
विरुद्धार्थी शब्दाची अचूक जोडी ओळखा.
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 5 Detailed Solution
स्पष्टीकरण: "सुपुत्र" म्हणजे चांगला किंवा गुणी पुत्र, आणि "कुपुत्र" म्हणजे वाईट किंवा दोषी पुत्र, त्यामुळे हे दोन्ही शब्द विरुद्धार्थी आहेत.
Top शब्द MCQ Objective Questions
समानार्थी शब्दाच्या जोड्या लावा :
|
|
'अ' गट |
|
'ब' गट |
|
(a) |
ढग |
(i) |
सविता |
|
(b) |
देव |
(ii) |
पयोधर |
|
(c) |
सूर्य |
(iii) |
अमर |
|
(d) |
चंद्र |
(iv) |
इंदू |
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 6 Detailed Solution
Download Solution PDFउत्तर- (a) - (ii), (b) - (iii), (c) - (i), (d) - (iv)
समानार्थी शब्द-
- एखाद्या शब्दासाठी सारख्याच अर्थाचा असलेला दुसरा प्रतिशब्द म्हणजेच समानार्थी शब्द होय.
- मराठी भाषा ही अतिशय समृद्ध भाषा आहे, ज्यामुळे अनेक शब्दांना त्याच अर्थाचे किंवा मिळतेजुळते अनेक शब्द आपल्याला मराठीत सापडतात.
- सम + अर्थी(समान अर्थी) अशी जेव्हा शब्दाची फोड होते तेव्हा आपल्याला समानार्थी शब्द समजायला अधिक सोपे जाते.
Important Points
| शब्द | समानार्थी शब्द |
| ढग | पयोधर |
| देव | अमर |
| सूर्य | सविता |
| चंद्र | इंदू |
अमृताहूनी गोड नाम तुझे देवा.
अधोरेखित शब्दाला पर्यायी समानार्थी शब्द कोणता ?
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 7 Detailed Solution
Download Solution PDFउत्तर- सुधा
समानार्थी शब्द-
- एखाद्या शब्दासाठी सारख्याच अर्थाचा असलेला दुसरा प्रतिशब्द म्हणजेच समानार्थी शब्द होय.
- मराठी भाषा ही अतिशय समृद्ध भाषा आहे, ज्यामुळे अनेक शब्दांना त्याच अर्थाचे किंवा मिळतेजुळते अनेक शब्द आपल्याला मराठीत सापडतात.
- सम + अर्थी(समान अर्थी) अशी जेव्हा शब्दाची फोड होते तेव्हा आपल्याला समानार्थी शब्द समजायला अधिक सोपे जाते.
अमृताहूनी गोड नाम तुझे देवा. या वाक्यातील अधोरेखित शब्दाचा अर्थ सुधा असा होतो.
अमृता पियुष, संजीवनी अशीही इतर समानार्थी शब्द आहेत.
Additional Informationअन्य पर्यायांचे स्पष्टीकरण-
- पय- दूध
- क्षीर- दुध, खीर
- जीवन- आयुष्य
तो तोंड उघडेल तर ना.
वरील वाक्यातील अधोरेखित केलेल्या क्रियाविशेषण अव्ययाचा प्रकार कोणता ?
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 8 Detailed Solution
Download Solution PDFउत्तर- निषेधार्थक क्रियाविशेषण अव्यये
क्रियाविशेषण - क्रियापदाची विशेष माहिती सांगून क्रियापदाची व्याप्ती मर्यादित करणार्‍या शब्दाला क्रियाविशेषण असे म्हणतात.
क्रियाविशेषण अव्ययांची दोन गटात विभागणी होते व आठ प्रकार मानले जातात.
- अर्थावरून पडणारे प्रकार
- स्वरूपावरून पडणारे प्रकार
अर्थावरून एकूण सहा प्रकार पडतात.
- कालवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
- स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
- रीतिवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
- परिमाणवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
- प्रश्नार्थक क्रियाविशेषण अव्यय
- निषेधार्थक क्रियाविशेषण अव्यय
स्वरूपावरून एकूण दोन प्रकार पडतात.
- सिद्ध क्रियाविशेषण अव्यय
- साधित क्रियाविशेषण अव्यय
Important Points
निषेधार्थक क्रियाविशेषण अव्यये- हे वाक्यातील क्रियेचा नकारार्थक प्रकट करणारे अव्यय आहे. त्याचा उपयोग वाक्यातील क्रियेच्या प्रकट अवस्थेच्या नकारार्थक प्रकट करण्यासाठी केला जातो.
- निषेधार्थक क्रियाविशेषण अव्यये वाक्यातील प्रकट केलेली क्रियेच्या प्रकृती वा परिस्थितीचे त्यांच्याशी नकारार्थक वापर करतात.
- ते वाक्यातील क्रियेला नकारार्थकता, अस्थायित्व, निषेध, प्रतिबंध, आशंका, अस्थायित्व, अव्यवस्था, अवरोध, नाकारार्थकता, त्रुटी इत्यादीचे बोध करण्यासाठी वापरले जाते.
- उदाहरणार्थ, ते धान्य चांगले नाही या वाक्यात, "नाही" हे निषेधार्थक क्रियाविशेषण अव्यय आहे ज्याने धान्याची नकारार्थकता प्रकट केली आहे.
तो तोंड उघडेल तर ना म्हणजेच तो तोंड उघडणार नाही. हे निषेधार्थक क्रियाविशेषण अव्यय आहे.
मी घरी पोहचण्यापूर्वीच सांजावले. अधोरेखित शब्द कोणते क्रियापद आहे ?
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 9 Detailed Solution
Download Solution PDFउत्तर- भावकर्तृक क्रियापद
क्रियापद : वाक्याचा अर्थ पूर्ण करणाऱ्या क्रियावाचक शब्दाला क्रियापद असे म्हणतात.
Important Pointsभावकर्तृक क्रियापद - शब्दाच्या क्रियेतील मुळ अर्थ म्हणजे भाव तोच त्याचा कर्ता मानावा लागतो ( त्याचे कर्ते वाक्यात स्वतंत्रपणे दिसत नाही ) अश्या क्रियापदांना 'भावकर्तु क्रियापद' असे म्हणतात.
उदा.
- पित्त झाल्यामुळे त्याला आत मळमळते. (मळमळ होते हा अर्थ ).
- पुण्यात जातांना कात्रज जवळ उजाडले. (उजेड झाला)
- स्थिती व स्तुत्यन्तरदर्शक क्रियापदे
- सकर्मक क्रियापदे
- अकर्मक क्रियापदे
- व्दिकर्मक क्रियापदे
- उभयविध क्रियापदे
- संयुक्त क्रियापदे
- सिद्ध क्रियापदे
- साधित क्रियापद
- स्वभाविक क्रियापदे
- प्रायोजक क्रियापदे
- शक्य क्रियापद
- अनियमित क्रियाप
- भावकर्तृक क्रियापद
- करणरूप क्रियापद
- अकरणरूप क्रियापद
'आईला पाहताच बाळ खुदकन हसले'. या वाक्यातील क्रियाविशेषण वाक्याचा प्रकार ओळखा.
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 10 Detailed Solution
Download Solution PDFउत्तर- रीतिवाचक क्रियाविशेषण
क्रियाविशेषण - क्रियापदाची विशेष माहिती सांगून क्रियापदाची व्याप्ती मर्यादित करणार्‍या शब्दाला क्रियाविशेषण असे म्हणतात.
क्रियाविशेषण अव्ययांची दोन गटात विभागणी होते.
- अर्थावरून पडणारे प्रकार
- स्वरूपावरून पडणारे प्रकार
अर्थावरून एकूण सहा प्रकार पडतात.
- कालवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
- स्थलवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
- रीतिवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
- परिमाणवाचक क्रियाविशेषण अव्यय
- प्रश्नार्थक क्रियाविशेषण अव्यय
- निषेधार्थक क्रियाविशेषण अव्यय
स्वरूपावरून एकूण दोन प्रकार पडतात.
- सिद्ध क्रियाविशेषण अव्यय
- साधित क्रियाविशेषण अव्यय
Important Pointsरीतिवाचक क्रियाविशेषण अव्यय - वाक्यामधील क्रिया नेमकी कशाप्रकारे घडते हे दाखवण्यासाठी वापरलेला शब्द म्हणजे रितीवाचक क्रियाविशेषण अव्यय होय.
रीतिवाचक क्रियाविशेषण अव्ययाचे तीन उपप्रकार पडतात.
- प्रकारदर्शक - जलद, हळू, सावकाश, तेवी, जेवी, फुकट, व्यर्थ, उगीच, जसे, कसे तसे, असे, आपोआप इत्यादी
- अनुकरणदर्शक - सामान्यपणे ध्वनींची पुनरावृत्ती झालेली क्रियाविशेषण अव्यये या प्रकारात मोडतात. उदा. झटकन, पटकन, पटपट, चमचम, लकलक, पाहताच इ.
- निश्चयदर्शक - खचित, खरोखर, नक्की, खुशाल, निखालस इत्यादी.
"निर्जर" या शब्दाचा समान अर्थाचा पर्याय निवडा.
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 11 Detailed Solution
Download Solution PDFउत्तर - निर्जर या शब्दाचा समानार्थी शब्द ईश्वर हा होईल.
समानार्थी शब्द - एखाद्या शब्दासाठी त्याच अर्थाचा दुसरा शब्द म्हणजे समानार्थी शब्द होय.
Additional Informationपाणी या शब्दाचा समानार्थी शब्द जल हा होईल.
जर म्हणजे ताप येणे होय.
तोंड या शब्दाचा समानार्थी शब्द मुख हा होईल.
"प्रखर" शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द खालीलपैकी कोणता?
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 12 Detailed Solution
Download Solution PDF| साम्य | फरक |
| रागीट | प्रेमळ |
| सौम्य | प्रखर |
| शांत | अशांत |
प्रखर या शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द सौम्य हा आहे.
त्याच्या घरावर कौले आहेत.
(a) हे क्रियाविशेषण आहे.
(b) हे शब्दयोगी अव्यय आहे.
(c) हे शब्दयोगी व क्रियाविशेषण आहे.
(d) हे शब्दयोगी व क्रियाविशेषणही नाही
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 13 Detailed Solution
Download Solution PDFशब्दयोगी अव्यये:
उदा. त्याच्या घरावर कौले आहेत.
स्पष्टीकरण- वरील वाक्यात ‘वर' हा शब्द घर या शब्दाला जोडून आला आहे आणि तो घर व कौले या शब्दांचा संबंध जोडण्याचे काम करतो. हे शब्द जोडून येतात म्हणून त्यांना ‘शब्दयोगी अव्यये' असे म्हणतात.
प्रस्तुत वाक्य ‘त्याच्या घरावर कौले आहेत’ हा केवळ शब्दयोगी अव्यय आहे.
Confusion Points
शब्दयोगी अव्यये व क्रियाविशेषण अव्यये यांच्यातील फरक:
यावरून आपल्याला कळून येते की पहिल्या गटातील शब्द हे शब्दयोगी अव्यायांचे काम करतात. शब्दयोगी अव्यये सामान्यतः नामांना जोडून येतात. दुसऱ्या गटातील तेच शब्द क्रियाविशेषण अव्यये आहेत कारण ते क्रियापदाबद्दल अधिक माहिती देऊन ‘अव्यये' राहतात.
त्यामुळे केवळ विकल्प 1 च योग्य आहे.
'रसिक' शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द शोधा.
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 14 Detailed Solution
Download Solution PDFउत्तर - रसिक या शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द अरसिक हा होईल.
विरुद्धार्थी शब्द - जे शब्द कोणत्याही शब्दाला विरुद्ध अर्थ देतात अशा शब्दांना विरुद्धार्थी शब्द असे म्हटले जाते.
Additional Information
- अनुकूल या शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द प्रतिकूल हा होईल.
- हौशी या शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द उदास हा होईल.
- गुणवंत या शब्दाचा विरुद्धार्थी शब्द अवगुणी हा होईल.
विशेषणाचे प्रकार व त्यांची उदाहरणे यांच्या योग्य जोड्या जुळवा.
|
|
विशेषण प्रकार |
|
उदाहरण |
|
(a) |
गणनावाचक |
(i) |
साठावे वर्ष |
|
(b) |
पृथकत्ववाचक |
(ii) |
दुहेरी रंग |
|
(c) |
क्रमवाचक |
(iii) |
दहा मुले |
|
(d) |
आवृत्तिवाचक |
(iv) |
एकेक मुलगी |
Answer (Detailed Solution Below)
शब्द Question 15 Detailed Solution
Download Solution PDFउत्तर- (a) - (iii), (b) - (iv), (c) - (i), (d) - (ii)
| विशेषण प्रकार | योग्य उदाहरण |
| गणनावाचक | दहा मुले |
| पृथकत्ववाचक | एकेक मुलगी |
| क्रमवाचक | साठावे वर्ष |
| आवृत्तिवाचक | दुहेरी रंग |
Important Pointsसंख्या विशेषणाचे पाच प्रकार पुढीलप्रमाणे आहेत-
1. गणनावाचक संख्या विशेषण - ज्या विशेषणाचा उपयोग वस्तूची गणती किंवा गणना करण्यासाठी होतो त्या विशेषणाला गणनावाचक विशेषण असे म्हणतात उदा. तेरा भाषा, एक तास, पन्नास रुपये यांत दहा, तेरा, एक, आणि पन्नास ही गणनावाचक विशेषणे आहेत.
गणनावाचक संख्या विशेषणाचे तीन प्रकार पडतात.
i. पूर्णांक वाचक - पाच, सहा, अठरा, बारा
ii. अपूर्णांक वाचक - पावशेर, अर्धा, सव्वा, दीड
iii. साकल्य वाचक - पाचही मैत्रिणी, दोन भाऊ
2. क्रमवाचक संख्या विशेषण - वाक्यामधील जे विशेषण वस्तूचा क्रम दर्शविते त्या विशेषणाला क्रमवाचक विशेषण असे म्हणतात. उदा. पहिले दुकान, सातवा बंगला, पाचवे वर्ष
3. आवृत्तिवाचक संख्या विशेषण - वाक्यामधील जे विशेषण संख्येची किती वेळा आवृत्ती झाली ते दर्शविते त्यास आवृत्तिवाचक विशेषण असे म्हणतात. उदा. तिप्पट मुले, दुप्पट रस्ता, दुहेरी रंग
4. पृथकत्ववाचक संख्या विशेषण - जी विशेषणे पृथ्वकत्व म्हणजे वेगळा बोध करून देतात त्यांना पृथकत्ववाचक संख्या विशेषण असे म्हणतात. उदा. मुलींनी पाच-पाचचा गट करा, प्रत्येकाने चार-चार प्रश्न सोडवा
5. अनिश्चित संख्या विशेषण - ज्या विशेषणाद्वारे नामांची निश्चित संख्या किंवा प्रमाण व्यक्त होत नाही अशा विशेषणाला अनिश्चित संख्या विशेषण असे म्हणतात. उदा. काही मुले, थोडी जागा, भरपूर पाणी
Additional Informationविशेषणाचे प्रकार तीन आहेत-
- गुणवाचक विशेषण
- संख्यावाचक विशेषण
- सार्वनामिक विशेषण
नामाबद्दल विशेष माहिती सांगणाऱ्या शब्दाला विशेषण असे म्हणतात.
उदाहरणे चांगली मुलगी, काळा कुत्रा, पाच टोप्या वगैरे. यांत चांगली, काळा, पाच ही विशेषणे आणि मुलगी, कुत्रा, टोप्या ही विशेष्ये आहेत.
1. गुणवाचक विशेषण - नामाचा कोणत्याही प्रकारचा गुण किंवा विशेष माहिती दाखविणाऱ्या विशेषणाला गुणवाचक विशेषण असे म्हणतात. उदा. हिरवे रान, शुभ्र ससा, निळे आकाश. यांत हिरवे, शुभ्र आणि निळे ही गुणविशेषणे आहेत.
2. संख्या विशेषण - ज्या विशेषणांच्या योगाने नामाची संख्या दाखविली जाते त्यास संख्या विशेषण असे म्हणतात. संख्या विशेषणाचे पाच प्रकार आहेत. गणनावाचक संख्या विशेषण, क्रमवाचक संख्या विशेषण, आवृत्तीवाचक संख्या विशेषण, पृथकत्ववाचक संख्या विशेषण आणि अनिश्चित संख्या विशेषण
3. सार्वनामिक विशेषण - सर्वनामांपासून बनलेल्या विशेषणांना सार्वनामिक विशेषण असे म्हणतात. उदा. हे झाड, ती मुलगी, तो पक्षी.