सप्तमीकक्षायाः एकः शिक्षकः स्वछात्रान् निकटस्थनगरमुद्दिश्य भ्रमणयोजनां निर्मातुं निर्दिशति। छात्रैः बसयानस्य आरक्षितकरणादारभ्य सूचिनिर्माणपर्यन्तम् योजनाः विधेयाः। एतत् तु पञ्च-पञ्च छात्राणां समूहे सम्पद्यते। तदनन्तरम् समूहाः भ्रमणयोजनां अन्तिमप्रारूपं प्रददति। भाषाध्ययन-अध्यापनक्रमे एतादृशः कार्यक्रमः किं कथ्यते ?

This question was previously asked in
CTET Paper 2 Social Science 31st Dec 2021 (English-Hindi-Sanskrit)
View all CTET Papers >
  1. भाषाशिक्षणकार्यम्
  2. भाषाशिक्षणाय कक्षामध्ये चर्चा
  3. समूह-भाषा-प्रजननम् (Group language generation)
  4. विचार-मन्थनः (Brain-storming)

Answer (Detailed Solution Below)

Option 1 : भाषाशिक्षणकार्यम्
Free
CTET CT 1: TET CDP (Development)
74.3 K Users
10 Questions 10 Marks 8 Mins

Detailed Solution

Download Solution PDF

प्रश्नानुवाद - सातवीं कक्षा के एक शिक्षक अपने छात्रों को निकटस्थ नगर की भ्रमण योजना बनाने का निर्देश देता है। छात्रों के द्वारा बसयान के आरक्षण से आरम्भ  करके सूची निर्माण करने तक योजना बनायी जाती है। यह पाँच-पाँच छात्रों के समूह में सम्पादित होता है। उसके बाद समूह की भ्रमण योजना को अन्तिम प्रारूप प्रदान किया जाता है। भाषाध्ययन-अध्यापन क्रम में ऐसे कार्यक्रम को क्या कहा जाता है ?

स्पष्टीकरण - उपरोक्त प्रश्न के सन्दर्भ में भाषा के अध्ययन-अध्यापन के क्रम में ऐसे कार्यक्रम को भाषा शिक्षण कार्य कहा जाता है। जहाँ छात्र भ्रमण योजना के सन्दर्भ में पूरे कार्यक्रम का विवरण तैयार करते हैं, जहाँ उन्हें भाषा का ज्ञान होता है।

  • इस तरह के कार्यक्रम के द्वारा छात्रों को उन शब्दों का ज्ञान होता है, जो एक भ्रमण की योजना बनाते समय उपयोग में लाये जाते हैं। साथ ही वे ऐसे शब्दों से परिचित होते हैं कि इन शब्दों का प्रयोग कहाँ किया जाता है।
  • इस क्रिया द्वारा छात्रों के शब्दभण्डार में वृद्धि होती है। वे इस क्षेत्र में उपयोग होने वाले शब्दों से अवगत होते हैं।
  • एक भाषा को अच्छे से सीखने हेतु उस भाषा के अधिक से अधिक शब्दों का ज्ञान आवश्यक है, जो इस क्रिया द्वारा सम्भव है। जहाँ छात्र इस कार्य में रुचि लेते हैं। साथ ही उन्हें भाषा का ज्ञान भी हो जाता है।
  • छात्रों को किसी कार्यक्रम की योजना बनाने का भी ज्ञान हो जाता है, जिसे वे अनायास ही सीख जाते हैं।

 

अतः कहा जा सकता है कि उपरोक्त प्रश्न के सन्दर्भ में भाषा के अध्ययन-अध्यापन के क्रम में ऐसे कार्यक्रम को भाषा शिक्षण कार्य कहा जाता है। (अन्य विकल्प - भाषा शिक्षण के लिए कक्षा के मध्य में चर्चा, समूह-भाषा-प्रजनन, विचार-मन्थन - यहाँ असंगत है, जो किसी समस्या पर चर्चा या विचार-विमर्श के समय उपयोग में लाये जाते हैं।)

Latest CTET Updates

Last updated on Apr 30, 2025

-> The CTET 2025 Notification (July) is expected to be released anytime soon.

-> The CTET Exam Date 2025 will also be released along with the notification.

-> CTET Registration Link will be available on ctet.nic.in.

-> CTET is a national-level exam conducted by the CBSE to determine the eligibility of prospective teachers.  

-> Candidates can appear for CTET Paper I for teaching posts of classes 1-5, while they can appear for CTET Paper 2 for teaching posts of classes 6-8.

-> Prepare for the exam with CTET Previous Year Papers and CTET Test Series for Papers I &II.

More कक्षा-कक्ष की परिचर्चा Questions

Get Free Access Now
Hot Links: teen patti royal - 3 patti teen patti octro 3 patti rummy teen patti wink teen patti neta teen patti flush