1857 चा महान उठाव MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for The Great Revolt of 1857 - मोफत PDF डाउनलोड करा

1857 चा उठाव हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• भोलेनाथ तिवारी हे एक स्वातंत्र्यसैनिक होते, ज्यांनी 1857 च्या उठावात सक्रिय सहभाग घेतला होता, जे ब्रिटिश वसाहतवादी राजवटीविरुद्ध भारताचे पहिले स्वातंत्र्ययुद्ध होते.
• 1857 चा उठाव, ज्याला शिपायांचे बंड किंवा पहिले स्वातंत्र्यसमर असेही म्हणतात, 10 मे 1857 रोजी मेरठमध्ये सुरू झाला असून तो उत्तर आणि मध्य भारतात पसरला होता.
• उठावादरम्यान, ईस्ट इंडिया कंपनीच्या दडपशाहीविरुद्ध स्थानिकांना आणि सैनिकांना संघटित करण्याच्या त्यांच्या प्रयत्नांसाठी भोलेनाथ तिवारी यांना स्मरले जाते.
• या उठावात राणी लक्ष्मीबाई, तात्या टोपे आणि बहादूर शाह जफर सारख्या व्यक्तींसह भारतातील विविध प्रदेशातील सैनिक, शेतकरी आणि स्थानिक नेत्यांचा मोठ्या प्रमाणात सहभाग होता.
• 1858 मध्ये ब्रिटिशांनी हा उठाव शेवटी दडपला असला तरी, त्यामुळे भारतातील ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध भविष्यातील संघटित प्रतिकार चळवळींचा पाया रचला गेला.

Additional Information

• 1857 च्या उठावाची कारणे:
  • राजकीय: लॉर्ड डलहौसीच्या खालसा धोरण सिद्धांतामुळे आणि विलणीकरणाच्या धोरणांमुळे भारतीय राज्यकर्ते संतप्त झाले.
  • आर्थिक: संसाधनांचे शोषण आणि उच्च कर यामुळे शेतकरी आणि कारागीर दुरावले.
  • सामाजिक आणि धार्मिक: भारतीय रीतिरिवाज आणि धार्मिक पद्धतींमध्ये ब्रिटिश हस्तक्षेपामुळे असंतोष निर्माण झाला.
  • सैन्य: भेदभाव आणि गाय व डुकराच्या चरबीने वेष्टित एनफिल्ड रायफल काडतुसे आणल्यामुळे भारतीय सैनिकांमध्ये (शिपायांमध्ये) असंतोष निर्माण झाला.
• उठावातील प्रमुख नेते:
  • झाशीची राणी लक्ष्मीबाई
  • कानपूरमधील नाना साहेब
  • अवध येथील बेगम हजरत महल
  • तात्या टोपे आणि मंगल पांडे (शिपायांमध्ये उठावाची सुरुवात करणारे एक प्रमुख व्यक्तिमत्व).
• उठावाचे महत्त्व:
  • जरी तो अयशस्वी झाला असला, तरी या उठावामुळे भारताच्या राष्ट्रवादी चळवळीची सुरुवात झाली.
  • यामुळे 1858 मध्ये ईस्ट इंडिया कंपनीचे विसर्जन झाले आणि भारतावर थेट ब्रिटिश राजवटीची स्थापना झाली.
• उठावाचे परिणाम:
  • ब्रिटिश सरकारने भारतीयांना शांत करण्यासाठी 1861 च्या भारतीय परिषद कायद्यासह अनेक सुधारणा लागू केल्या.
  • भविष्यातील उठाव रोखण्यासाठी ब्रिटीश सैन्याची पुनर्रचना करण्यात आली, ज्यामुळे भारतीय सैनिकांपेक्षा ब्रिटीश सैन्याचे प्रमाण जास्त राहील याची खात्री झाली.

योग्य उत्तर मौलवी लियाकत अली आहे.

• मौलवी लियाकत अली
• मौलवी लियाकत अली हे सध्याच्या भारतातील उत्तर प्रदेश राज्यातील अलाहाबाद (प्रयागराज) येथील मुस्लिम धार्मिक नेते होते.
  • 1857 मध्ये ब्रिटिशांविरूद्ध झालेल्या उठावाचे ते एक नेते होते, ज्याला आता भारतीय विद्रोह किंवा शिपाई विद्रोह म्हणून ओळखले जाते.
  • हा उठाव स्वातंत्र्याचे पहिले युद्ध म्हणूनही ओळखला जात असे.
• म्हणून पर्याय 1 योग्य आहे.

• 1857 च्या उठावाशी संबंधित महत्त्वाच्या नेत्यांची यादी -
  • दिल्ली
    • बहादूर शाह द्वितीय
    • जनरल बख्त खान
  • लखनऊ
    • बेगम हजरत महल
    • बिरजिस कादिर
    • अहमदउल्ला
  • कानपूर
    • नाना साहेब
    • राव साहेब
    • तात्या टोपे
    • अजीमुल्ला खान
  • झाशी
    • राणी लक्ष्मीबाई
  • बिहार
    • कुंवरसिंग
    • अमरसिंह
  • राजस्थान
    • जैदयाल सिंग
    • हरदयाल सिंग
  • फर्रुखाबाद
    • तुफजल हसन खान
  • आसाम
    • कंदापरेश्वर सिंग
    • मनीराम दत्ता बरुआह
  • ओरिसा
    • सुरेंद्र शाही
    • उज्ज्वल शाही

योग्य उत्तर लॉर्ड कॅनिंग आहे.

• 1857 च्या बंडखोरी दरम्यान लॉर्ड कॅनिंग (1856-62) भारताचे गव्हर्नर जनरल होते.
• लॉर्ड कॅनिंग यांनी 1856 ते 1862 पर्यंत भारताचे गव्हर्नर जनरल म्हणून काम केले.

Key Points

लाॅर्ड कॅनिंग:

• त्यांच्या कार्यकाळात, भारत सरकार अधिनियम, 1858 मंजूर झाला ज्यामुळे व्हाईसरॉयचे कार्यालय तयार केले गेले जे भारताचे गव्हर्नर जनरल असलेल्याच व्यक्तीचे होते. लॉर्ड कॅनिंग यांनी भारताचा पहिला व्हायसराय म्हणूनही काम केले आहे.
• त्यांच्या कार्यकाळातील महत्त्वाच्या घटनांचा समावेश पुढीलप्रमाणे:
  • 1857 मधील विद्रोह, ज्याला दाबण्यात तो यशस्वी झाला,
  • इंडियन काउन्सिल अधिनियम 1861 पास होणे ज्यामुळे भारतात पोर्टफोलिओ प्रणाली सुरू केली.

Additional Information

• लॉर्ड कॅनिंग च्या कार्यकाळातील इतर महत्त्वाचे कार्यक्रमः
  • 1858 च्या बंडखोरीचे मुख्य कारण म्हणजे “ दत्तक वारसा हक्क नामंजूरी ” मागे घेणे.
  • फौजदारी प्रक्रिया संहिता, भारतीय उच्च न्यायालय कायदा अधिनियम, भारतीय दंड संहिता (1858), बंगाल भाडे कायदा (1859), प्रायोगिक तत्त्वावर प्राप्तिकर लागू करणे इ.
  • कॅनिंगने हिंदू विधवांचा पुनर्विवाह कायदा 1856 मंजूर केला जो बंडखोरी होण्यापूर्वी त्याचा पूर्ववर्ती लॉर्ड डलहौसी यांनी तयार केला होता.
  • त्यांनी 1856 चा सामान्य सेवा नोंदणी कायदादेखील पास केला.
  • त्यांनी भारतात पहिले तीन आधुनिक विद्यापीठे, कलकत्ता विद्यापीठ, मद्रास विद्यापीठ आणि बॉम्बे विद्यापीठांची स्थापना केली.

योग्य उत्तर लॉर्ड कॅनिंग आहे.

• 1857 च्या बंडखोरी दरम्यान लॉर्ड कॅनिंग (1856-62) भारताचे गव्हर्नर जनरल होते.
• लॉर्ड कॅनिंग यांनी 1856 ते 1862 पर्यंत भारताचे गव्हर्नर जनरल म्हणून काम केले.

Key Points

लाॅर्ड कॅनिंग:

• त्यांच्या कार्यकाळात, भारत सरकार अधिनियम, 1858 मंजूर झाला ज्यामुळे व्हाईसरॉयचे कार्यालय तयार केले गेले जे भारताचे गव्हर्नर जनरल असलेल्याच व्यक्तीचे होते. लॉर्ड कॅनिंग यांनी भारताचा पहिला व्हायसराय म्हणूनही काम केले आहे.
• त्यांच्या कार्यकाळातील महत्त्वाच्या घटनांचा समावेश पुढीलप्रमाणे:
  • 1857 मधील विद्रोह, ज्याला दाबण्यात तो यशस्वी झाला,
  • इंडियन काउन्सिल अधिनियम 1861 पास होणे ज्यामुळे भारतात पोर्टफोलिओ प्रणाली सुरू केली.

Additional Information

• लॉर्ड कॅनिंग च्या कार्यकाळातील इतर महत्त्वाचे कार्यक्रमः
  • 1858 च्या बंडखोरीचे मुख्य कारण म्हणजे “ दत्तक वारसा हक्क नामंजूरी ” मागे घेणे.
  • फौजदारी प्रक्रिया संहिता, भारतीय उच्च न्यायालय कायदा अधिनियम, भारतीय दंड संहिता (1858), बंगाल भाडे कायदा (1859), प्रायोगिक तत्त्वावर प्राप्तिकर लागू करणे इ.
  • कॅनिंगने हिंदू विधवांचा पुनर्विवाह कायदा 1856 मंजूर केला जो बंडखोरी होण्यापूर्वी त्याचा पूर्ववर्ती लॉर्ड डलहौसी यांनी तयार केला होता.
  • त्यांनी 1856 चा सामान्य सेवा नोंदणी कायदादेखील पास केला.
  • त्यांनी भारतात पहिले तीन आधुनिक विद्यापीठे, कलकत्ता विद्यापीठ, मद्रास विद्यापीठ आणि बॉम्बे विद्यापीठांची स्थापना केली.

योग्य उत्तर मौलवी लियाकत अली आहे.

• मौलवी लियाकत अली
• मौलवी लियाकत अली हे सध्याच्या भारतातील उत्तर प्रदेश राज्यातील अलाहाबाद (प्रयागराज) येथील मुस्लिम धार्मिक नेते होते.
  • 1857 मध्ये ब्रिटिशांविरूद्ध झालेल्या उठावाचे ते एक नेते होते, ज्याला आता भारतीय विद्रोह किंवा शिपाई विद्रोह म्हणून ओळखले जाते.
  • हा उठाव स्वातंत्र्याचे पहिले युद्ध म्हणूनही ओळखला जात असे.
• म्हणून पर्याय 1 योग्य आहे.

• 1857 च्या उठावाशी संबंधित महत्त्वाच्या नेत्यांची यादी -
  • दिल्ली
    • बहादूर शाह द्वितीय
    • जनरल बख्त खान
  • लखनऊ
    • बेगम हजरत महल
    • बिरजिस कादिर
    • अहमदउल्ला
  • कानपूर
    • नाना साहेब
    • राव साहेब
    • तात्या टोपे
    • अजीमुल्ला खान
  • झाशी
    • राणी लक्ष्मीबाई
  • बिहार
    • कुंवरसिंग
    • अमरसिंह
  • राजस्थान
    • जैदयाल सिंग
    • हरदयाल सिंग
  • फर्रुखाबाद
    • तुफजल हसन खान
  • आसाम
    • कंदापरेश्वर सिंग
    • मनीराम दत्ता बरुआह
  • ओरिसा
    • सुरेंद्र शाही
    • उज्ज्वल शाही

योग्य उत्तर 1859 आहे.

Key Points

• 1857 चा उठाव हा भारतातील ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध भारताच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचा खूण आहे.
• 1857 च्या उठावाची सुरुवात 10 मे 1857 रोजी मेरठ येथे झाली.
• 1857 च्या उठावाचे तात्काळ कारण ग्रीस्ड काडतुसे होते.
• 1857 च्या उठावाच्या उद्रेकामागे भारी कर आकारणी हे एक प्रमुख कारण होते.
• 1857 मध्ये जमीन कराच्या रूपात शेतकऱ्यांना मोठा कर भरावा लागला.

Additional Information

• मंगल पांडे हे 1857 च्या बंडातील पहिले शहीद होते.
• 1857 च्या उठावात लॉर्ड कॅनिंग हे भारताचे गव्हर्नर जनरल होते.
• इंग्रजांनी या विद्रोहाला 'सैतानी वारा' म्हटले.
• अखेर 1857 चा उठाव इंग्रजांनी 1859 मध्ये दडपला.
• भारत सरकार कायदा 1858 द्वारे भारतीय प्रशासनाचे नियंत्रण ब्रिटीश मुकुटाकडे देण्यात आले.
• ज्यांनी गंभीर गुन्हे केले होते ते सोडून सर्व भारतीय कैद्यांची सुटका करण्यात आली.

बरोबर उत्तर नानासाहेब आहे.

Important Points

• कानपूर शहरात 1857 च्या उठावाचे नेतृत्व नानासाहेबांनी केले.
  • नानासाहेबांचे मूळ नाव धोंडोपंत होते.
  • ते दिवंगत पेशवे बाजीराव यांचे दत्तक पुत्र होते.
  • ते पेशवे बाजीराव द्वितीय यांचे उत्तराधिकारी होते.
  • 1857 च्या उठावात तात्या टोपे हे नानासाहेबांचे सेनापती होते.
  • बंड मोडल्यावर नानासाहेब नेपाळला पळून गेले असे मानले जाते.

Additional Information 

• राणी लक्ष्मीबाई यांनी झाशी आणि ग्वाल्हेरमध्ये 1857 च्या उठावाचे नेतृत्व केले.
• बेगम हजरत महल यांनी लखनौ, आग्रा आणि अवध येथे 1857 च्या बंडाचे नेतृत्व केले.
• बिहारमधील जगदीशपूर येथे 1857 च्या उठावाचे नेतृत्व कुंवर सिंग यांनी केले.

बरोबर उत्तर शिपाई विद्रोह ​1857 आहे .

Important Points

• बेगम हजरत महल या नवाब वाजिद अली शाह यांच्या दुसऱ्या पत्नी होत्या.
  • बेगम हजरत महल यांचा संबंध 1857 च्या सिपाही विद्रोहाशी आहे.
  • 1857 च्या भारतीय बंडाच्या वेळी तिने ब्रिटीश ईस्ट इंडिया कंपनीविरुद्ध बंडाचे नेतृत्व केले.
  • हजरत महल यांनी नाना साहेब आणि फैजाबादचे मौलवी यांच्या संगनमताने काम केले.
  • लखनौ, आग्रा आणि अवध येथील 1857 च्या उठावाच्या त्या नेत्या होत्या.
  • बेगम हजरत महल यांची कबर काठमांडू, नेपाळ येथे आहे.

Additional Information

• 1921 च्या मोपला बंडाला मलबार बंड असेही म्हणतात.
  • तो हिंदू आणि मुस्लिम यांच्यातील जातीय हिंसाचार होता.
  • थिरुरंगडी हे मलबार बंडाचे केंद्र आहे.
  • मलबार बंडामागे पूकोत्तूरची घटना हे प्रमुख कारण आहे.
• 1817 मध्ये ओडिशामध्ये ब्रिटिशांविरुद्ध पायका विद्रोह झाला.
  • नेता: बक्षी जगबंधू.

योग्य उत्तर लखनऊ आहे.

Key Points

• राजा जलाल सिंह यांच्या नेतृत्वाखाली बेगम हजरत महल यांच्या समर्थकांच्या तुकडीने इंग्रजांच्या सैन्याविरुद्ध बंड केले.
• बेगम आणि यांच्या सहयोगींच्या नेतृत्वाखालील बंडखोर सैन्याने लखनऊ पुन्हा ताब्यात घेतल्यानंतर, यांनी त्यांच्या 11 वर्षांचा मुलगा बिर्जिस काद्रास याला अवधचा शासक म्हणून राज्याभिषेक केला.
• बेगम हजरत महल यांची कबर काठमांडूच्या मध्यवर्ती भागात जामा मशिदीजवळ आहे.
• 15 ऑगस्ट 1962 रोजी, महल यांना लखनऊच्या हजरतगंज येथील ओल्ड व्हिक्टोरिया पार्कमध्ये महान उद्रेकामधील भूमिकेबद्दल सन्मानित करण्यात आले.

Additional Information

योग्य उत्तर टिपू सुलतान आहे.Key Points

• टिपू सुलतानने 1857 च्या इंग्रजांविरुद्धच्या उठावात भाग घेतला नाही.
• टिपू सुलतान
  • टिपू सुलतान हा म्हैसूर राज्याचा शासक होता.
  • टिपू सुलतानचा जन्म 1 डिसेंबर 1751 रोजी कर्नाटकातील सध्याच्या बंगलोरमध्ये असलेल्या देवनहल्ली येथे झाला.
  • टिपू सुलतान म्हैसूरचा शासक म्हणून त्याचे वडील हैदर अली यांच्यानंतर आला.
  • त्यांनी एक कॅलेंडर आणि नवीन नाणी प्रणाली सुरू केली.
  • त्यांच्या कारकिर्दीत प्रशासकीय नवकल्पना सुरू झाली.
  • 1775 ते 1779 या काळात टिपूने मराठ्यांशी लढा दिला.
  • टिपूने 1784 मध्ये ब्रिटिशांशी शांतता करार केला.

Additional Information

• 1857 च्या उठावाशी संबंधित प्रमुख नेते

योग्य उत्तर लॉर्ड कॅनिंग आहे.Key Points

• लॉर्ड कॅनिंग (1856-1862) 'शिपाई बंड' किंवा झालेल्या महान बंडाच्या वेळी भारताचे व्हाईसरॉय होते.
• 1857 चा उठाव हा भारताच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचा खूण आहे, जो लॉर्ड कॅनिंगच्या गव्हर्नर जनरलच्या काळात झाला.
• शिपाई बंड किंवा स्वातंत्र्याचे पहिले युद्ध, 1857 मध्ये ब्रिटीश राजवटीविरुद्ध व्यापक परंतु अयशस्वी बंड.
• त्यांच्या राजवटीत घडलेली घटना -
  • 1857 चा उठाव
  • 1857 मध्ये कलकत्ता, मद्रास आणि मुंबई येथे तीन विद्यापीठांची स्थापना
  • ईस्ट इंडिया कंपनी रद्द करणे आणि भारत सरकार कायदा, 1858 द्वारे ताजकडे नियंत्रण हस्तांतरित करणे
  •   1861 चा भारतीय परिषद कायदा

  Additional Information 

• शिपायांच्या तक्रारी :
  • वेतन आणि पदोन्नतीमध्ये भेदभाव.
  • पंजाब किंवा सिंधसारख्या दुर्गम प्रदेशात लढताना परकीय सेवा भत्ता देण्यास ब्रिटिशांचा नकार.
  • लॉर्ड कॅनिंगच्या जनरल सर्व्हिस एनलिस्टमेंट एक्ट (1856) वर उच्च जातीच्या हिंदू शिपायांचे धार्मिक आक्षेप, सर्व भरतींना भारतामध्ये आणि बाहेर दोन्ही सेवेसाठी तयार राहण्याचे आदेश.

योग्य उत्तर बिहार आहे.

• 1857 च्या उठावात कुंवर सिंह यांनी बिहारमध्ये नेतृत्व केले होते.

• 1857 च्या उठावाशी संबंधित असलेले महत्त्वाचे नेते
  • बराकपूर - मंगल पांडे
  • दिल्ली - बहादूर शाह द्वितीय, जनरल बख्त खान आणि हकीम अहसानुल्ला (बहादूर शाह द्वितीयचा मुख्य सल्लागार)
  • लखनऊ - बेगम हजरत महल, बिरजिस कादिर, अहमदुल्ला (अवधच्या माजी नवाबाचा सल्लागार)
  • कानपूर - नाना साहेब, राव साहेब (नानाचे पुतणे), तात्या टोपे, अझीमुल्ला खान (नाना साहेब यांचे सल्लागार)
  • झांसी - राणी लक्ष्मीबाई
  • बिहार - कुंवर सिंह, अमर सिंह
  • अलाहाबाद आणि बनारस - मौलवी लियाकत अली
  • फैजाबाद - मौलवी अहमदउल्लाह (त्यांनी बंडाला इंग्रजीविरूद्ध जिहाद म्हणून घोषित केले)
  • फर्रुखाबाद - तुफजल हसन खान
  • बिजनौर - मोहम्मद खान
  • मुरादाबाद - अब्दुल अली खान
  • बरेली - खान बहादूर खान
  • मंदसोर - फिरोज शाह
  • ग्वाल्हेर/कानपूर- तात्या टोपे
  • आसाम - कांदपेश्वर सिंह, मणिराम दिवाण
  • ओरिसा - सुरेंद्र शाही, उज्ज्वल शाही
  • कुल्लू - राजा प्रताप सिंह
  • राजस्थान- जयदयाल सिंग आणि हरदयाल सिंग
  • गोरखपूर - गजाधरसिंग
  • मथुरा - सेवी सिंग, कदम सिंह

योग्य उत्तर 10 मे आहे.

भारतीय इतिहासातील 1857 चा उठाव ही एक महत्त्वाची घटना होती. याला "स्वातंत्र्याचे पहिले युद्ध" म्हणूनही ओळखले जाते.

बंडाची कारणे:

• आर्थिक कारणे
  • ​ब्रिटीशांनी देशाचे आर्थिक शोषण केले.
  • भारी कर आकारणी केली.
• सामाजिक-राजकीय कारणे
  • ​सहाय्यक अलायन्स - लॉर्ड वेलेस्ले
  • लॅप्सचा सिद्धांत - लॉर्ड डलहौसी
• धार्मिक कारणे
  • ​मशिदी व मंदिराच्या जमीनींचा कर.
  • ख्रिश्चन मिशनरीचे उपक्रम.
• त्वरित कारणे
  • ​सामान्य सेवा नोंदणी कायदा.
  • त्याच्या ब्रिटिश समकक्षाच्या तुलनेत निकृष्ट मानधन.
  • गव्हाच्या पिठामध्ये हाडांची धुळ मिसळल्याची बातमी.
  • एनफिल्ड रायफलचे काडतूस गोमांस आणि डुकराच्या मांसाच्या चरबीचे बनलेले होते.

Additional Information