एकं संसाधनरूपेण बहुभाषिकवादेन किम् अभिप्रायः?

This question was previously asked in
CTET Paper 2 Social Science 31st Dec 2021 (English-Hindi-Sanskrit)
View all CTET Papers >
  1. भाषाशिक्षणाय विद्यार्थिनां भाषा प्रयोज्या।
  2. विज्ञानस्य भाषाणां च शिक्षणाय प्रविधिरुपेण विद्यार्थिभाषाप्रयोगः
  3. कक्षायां विद्यार्थिनः परिवारभाषायाः प्रयोगः
  4. कक्षायां विद्यार्थिभाषायाः ग्रन्थानां, विचाराणां, रीतीनां, सांस्कृतिकतत्त्वानां प्रयोगःI

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : कक्षायां विद्यार्थिभाषायाः ग्रन्थानां, विचाराणां, रीतीनां, सांस्कृतिकतत्त्वानां प्रयोगःI
Free
CTET CT 1: TET CDP (Development)
76.3 K Users
10 Questions 10 Marks 8 Mins

Detailed Solution

Download Solution PDF

प्रश्नानुवादएक संसाधन के रूप में बहुभाषिकवाद से क्या अभिप्राय है?

स्पष्टीकरण - एक संसाधन के रूप में बहुभाषिकता से अभिप्राय कक्षा कक्ष में विद्यार्थियों की भाषा के ग्रन्थों का, विचारों का, रीतियों का और सांस्कृतिक तत्वों का प्रयोग करना है। जिससे छात्र एक दूसरे की भाषा और संस्कृति से परिचित हो सकें। साथ ही उनमें एक-दूसरे के प्रति सम्मान की भावना विकसित हो।
Important Points

बहुभाषिकवाद/बहुभाषीयता - भाषा के विविधता को 'बहुभाषिकवाद' कहते हैं। ऐसा हो सकता है कि कक्षा में कुछ विद्यार्थियों को कोई अलग भाषा का ज्ञान हो। अतः अलग भाषिक पृष्ठभूमि से होने के कारण विद्यार्थियों के उच्चारण और उनके बात करने की शैली में विभिन्नता होती है। ऐसे भिन्न भाषिक पृष्ठभूमि के विद्यार्थियों को साथ लेकर उन्हें कक्षा के रचनात्मक कार्य नीति का भाग बनाना भाषा शिक्षक का महत्त्वपूर्ण कार्य है।

  • बहुभाषिकवाद को प्रोत्साहन देने से हर विद्यार्थी स्वयं को स्वीकार्य और संरक्षित महसूस करेगा।
  • बहुभाषिकवाद से सामाजिक सहिष्णुता, विस्तृत चिंतन तथा बौद्धिक उपलब्धियाँ इत्यादि का विकास होता है।
  • भिन्न भाषिक पृष्ठभूमि से होने के कारण यदि विद्यार्थियों के उच्चारण में भिन्नता आती है, तो उसके आधार पर किसी विद्यार्थी को पीछे नहीं छोड़ सकते।
  • यदि कक्षा में बहुभाषिकवाद को प्रोत्साहन दिया जाये, तो विद्यालय छोड़ने वाले विद्यार्थियों की संख्या में कमी, अकादमिक उपलब्धि में सुधार तथा विद्यार्थियों के आत्मसम्मान में वृद्धि जैसे कई फायदे देखने मिल सकते हैं।
  • विभिन्न भाषाओं का प्रयोग होने के कारण सांस्कृतिक आदान​-प्रदान भी होता है। 
  • मातृभाषा के द्वारा छात्र शीघ्र विषय को ग्रहण करते हैं।
  • कक्षा में यदि विद्यार्थियों की मातृभाषा का प्रयोग होता है, तो वह अपने विचार सहजता से रखते हैं। इससे भाषा अधिगम प्रक्रिया भी अच्छे तरीके से चलती रहती है।

 

अतः कहा जा सकता है कि एक संसाधन के रूप में बहुभाषिकता से अभिप्राय कक्षा कक्ष में विद्यार्थियों की भाषा के ग्रन्थों का, विचारों का, रीतियों का और सांस्कृतिक तत्वों का प्रयोग करना है। (अन्य विकल्प यहाँ गौण अर्थ में हैं।)

Latest CTET Updates

Last updated on Apr 30, 2025

-> The CTET 2025 Notification (July) is expected to be released anytime soon.

-> The CTET Exam Date 2025 will also be released along with the notification.

-> CTET Registration Link will be available on ctet.nic.in.

-> CTET is a national-level exam conducted by the CBSE to determine the eligibility of prospective teachers.  

-> Candidates can appear for CTET Paper I for teaching posts of classes 1-5, while they can appear for CTET Paper 2 for teaching posts of classes 6-8.

-> Prepare for the exam with CTET Previous Year Papers and CTET Test Series for Papers I &II.

More बहुभाषिकता Questions

Get Free Access Now
Hot Links: all teen patti real teen patti teen patti rules real cash teen patti teen patti master online