अणूची रचना MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Structure of Atom - मोफत PDF डाउनलोड करा

बरोबर उत्तर समभारिक आहे.

स्पष्टीकरण:

• न्यूक्लाइड हे अणु केंद्रकांचे वेगवेगळे प्रकार आहेत, जे प्रोटॉन आणि न्यूट्रॉनच्या विशिष्ट संख्येने दर्शविले जातात.
• जेव्हा न्यूक्लाइडचा वस्तुमानांक (A) समान असते, म्हणजे प्रोटॉन आणि न्यूट्रॉनची एकूण संख्या समान असते, तेव्हा त्यांना समभारिक म्हणतात.
• समभारिकांमध्ये अणु क्रमांक (किंवा प्रोटॉनची संख्या) वेगळा असतो परंतु समान वस्तुमानांक  असतो.
• समभारिकांच्या अनुक्रमाचे उदाहरण असेल 40S, 40Cl, 40Ar, 40K, आणि 40Ca.
• या सर्वांमध्ये 40 न्यूक्लियॉन आहेत, परंतु त्यांमध्ये प्रोटॉन आणि न्यूट्रॉनची संख्या वेगळी आहे.

इतर पर्याय:

• समस्थानिक: हे एकाच मूलद्रव्याचे (प्रोटॉनची संख्या समान) परंतु वेगवेगळ्या संख्येचे न्यूट्रॉन असलेले न्यूक्लाइड आहेत, ज्यामुळे वेगवेगळे वस्तुमानांक निर्माण होतात.  उदाहरणार्थ, कार्बन-12 आणि कार्बन-14 हे कार्बनचे समस्थानिक आहेत.
• समन्यूट्रॉन : हे असे न्यूक्लाइड आहेत ज्यांच्याकडे समान संख्येचे न्यूट्रॉन आहेत परंतु वेगवेगळ्या संख्येचे प्रोटॉन आणि वेगवेगळे वस्तुमानांक आहेत. उदाहरण म्हणजे कार्बन-14 आणि नायट्रोजन-15.

Key Points 

• आवर्त सारणीतील गटात वरपासून खालपर्यंत जाताना, अणूंची संयुजा सारखीच राहते.  
• विशिष्ट गटातील सर्व घटकांचे बाह्यतम इलेक्ट्रॉनिक संरंचना समान राहते.
• तथापि, एका कालावधीत डावीकडून उजवीकडे जाताना संयुजा इलेक्ट्रॉनची संख्या वाढते.
• आधुनिक आवर्त सारणीमध्ये 18 गट आणि 7 खंड आहेत.
• कृपया लक्षात घ्या की समूहात वरपासून खालपर्यंत हलवल्यावर अणूचा आकार वाढतो.
• विद्युतऋणात्मक ग्रुप वरपासून खालपर्यंत कमी होते.
• एका गटामध्ये इलेक्ट्रॉनची आत्मीयता वरपासून खालपर्यंत कमी होते.

Additional Information 

आवर्त सारणीतील ट्रेंड :

• कालावधीसह (क्षैतिजरित्या) :
  • समुहाबरोबरच इलेक्ट्रॉनही त्याच आवरणामध्ये जोडत राहतात. वाढलेले अणुभार आणि इलेक्ट्रॉन्सच्या संख्येमुळे न्यूक्लियस आणि सर्वात बाहेरील इलेक्ट्रॉन यांच्यातील आकर्षणाची शक्ती वाढते. त्यामुळे बाहेरील कवचातून इलेक्ट्रॉन्स काढण्यासाठी अधिक ऊर्जा लागते.
  • त्यामुळे या कालावधीत आयनीकरण ऊर्जा वाढते.
• गट खाली (अनुलंब) :
  • गटाच्या खाली, इलेक्ट्रॉन्स उच्च ऊर्जा शेलमध्ये ठेवण्यास सुरवात करतात. सर्वात बाहेरील इलेक्ट्रॉन आणि न्यूक्लियसमधील अंतर वाढते आणि त्यांच्यातील आकर्षण शक्ती कमी होते.
  • सर्वात बाहेरील कवचातून इलेक्ट्रॉन सहजपणे काढून टाकल्यामुळे, आयनीकरण ऊर्जा गटात कमी होते.

• वरून हे स्पष्ट आहे की कमी कालावधी संख्या असलेल्या मूलद्रव्यांमध्ये आणि उच्च गट क्रमांकामध्ये जास्त आयनीकरण ऊर्जा असेल.

बरोबर उत्तर  केंद्रक आहे.

Key Points 

• सुवर्ण पत्र प्रयोग हा अर्नेस्ट रदरफोर्ड यांनी 1909 मध्ये केला होता.
• या प्रयोगात सोन्याच्या मुलामा असलेल्या पत्र्यावर अल्फा कणांचा मारा केला गेला होता.
• रदरफोर्ड यांनी पाहिले की बहुतेक अल्फा कण पत्र्यातून सरळ गेले, परंतु काही मोठ्या कोनात विचलित झाले.
• त्यांनी निष्कर्ष काढला की अणूंमध्ये एक लहान, घन, धनभारित केंद्र असते ज्याला त्यांनी केंद्रक म्हटले.
• रदरफोर्डच्या निष्कर्षांमुळे जे.जे. थॉमसनच्या प्लम पुडिंग मॉडेलपासून अणु मॉडेलमध्ये महत्त्वपूर्ण बदल झाला आणि अणुकेंद्रित मॉडेल निर्माण झाले.
• अणूच्या शोधामुळे अणूची रचना आणि अणु परस्परसंवादाचे स्वरूप अधिक चांगल्या प्रकारे समजले.

Additional Information 

• न्यूट्रॉन
  • न्यूट्रॉन चा शोध जेम्स चॅडविक यांनी 1932 मध्ये लावला होता.
  • हा अणूच्या केंद्रकात आढळणारा तटस्थ कण आहे.
  • न्यूट्रॉन केंद्रकाच्या स्थिरतेत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.
• इलेक्ट्रॉन
  • इलेक्ट्रॉन चा शोध जे.जे. थॉमसन यांनी 1897  मध्ये लावला होता.
  • इलेक्ट्रॉन हे ऋणभारित कण आहेत जे अणूच्या केंद्रकाभोवती फिरतात.
  • ते रासायनिक बंधन आणि वीज यामध्ये आवश्यक आहेत.
• प्रोटॉन
  • प्रोटॉन चा शोध अर्नेस्ट रदरफोर्ड यांनी 1917 मध्ये लावला होता.
  • प्रोटॉन हे अणूच्या केंद्रकात आढळणारे धनभारित कण आहेत.
  • केंद्रकातील प्रोटॉनची संख्या अणु क्रमांक आणि घटकाची ओळख ठरवते.

बरोबर उत्तर एथेन आहे.

Key Points 

• एथेन हे संतृप्त हायड्रोकार्बन आहे, जे अल्केन म्हणूनही ओळखले जाते, ज्याचे रासायनिक सूत्र C₂H₆ आहे.
• ते स्वच्छ, निळ्या ज्वालेने जळते, कार्बन डायऑक्साइड आणि पाणी तयार करते, जे संपूर्ण ज्वलन दर्शवते.
• असंतृप्त हायड्रोकार्बनच्या तुलनेत एथेनसारख्या अल्केन्स सामान्यतः स्वच्छ ज्योत निर्माण करतात कारण त्यांच्यात हायड्रोजन-कार्बनचे प्रमाण जास्त असते.
• एथेनचे स्वच्छ दहन हे गृहनिर्माण आणि औद्योगिक अनुप्रयोगांमध्ये पसंतीचे इंधन बनवते जिथे काजळी निर्माण होण्याची गरज कमी करणे आवश्यक आहे.

Additional Information 

• हायड्रोकार्बनचे दहन:
  • दहन ही एक रासायनिक प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये पदार्थ ऑक्सिजनशी अभिक्रिया करून उष्णता निर्माण करतो.
  • हायड्रोकार्बनचे पूर्ण दहन सामान्यतः कार्बन डायऑक्साइड (CO₂) आणि पाणी (H₂O) निर्माण करते.
  • अपूर्ण दहन कार्बन मोनोऑक्साइड (CO) आणि काजळी (कार्बन कण) निर्माण करू शकते.
• हायड्रोकार्बनचे प्रकार:
  • अल्केन्स: फक्त एकल बंध असलेले संतृप्त हायड्रोकार्बन (उदा., मिथेन, एथेन).
  • अल्कीन्स: किमान एक दुहेरी बंध असलेले असंतृप्त हायड्रोकार्बन (उदा., एथिलीन).
  • अल्काइन्स: किमान एक तिहेरी बंध असलेले असंतृप्त हायड्रोकार्बन (उदा., एसिटिलीन).
• ज्योतीचे प्रकार:
  • निळी ज्योत: पुरेसे ऑक्सिजन असलेले पूर्ण दहन दर्शवते, ज्यामुळे कमी काजळी निर्माण होते.
  • पिवळी ज्योत: अपूर्ण दहन दर्शवते, ज्यामुळे बहुतेकदा काजळी निर्माण होते.
• एथेनचे अनुप्रयोग:
  • एथेनचा वापर स्टीम क्रॅकिंगद्वारे एथिलीन तयार करण्यासाठी पेट्रोकेमिकल फीडस्टॉक म्हणून केला जातो.
  • त्याचा वापर प्रशीतन प्रणालीमध्ये आणि औद्योगिक वायू म्हणून देखील केला जातो.

योग्य उत्तर अणूंमध्ये एक धनात्मक आवेशित केंद्रक आणि ऋणात्मक आवेशित इलेक्ट्रॉन असतात आहे.

 Key Points

• रदरफोर्डच्या सोनेपत्रीच्या प्रयोगाने दाखवले की अणूंमध्ये एक लहान, घन, धनात्मक आवेशित केंद्रक असते.
• अणूच्या बहुतेक आकारमानात रिकामी जागा असते, ज्यामध्ये इलेक्ट्रॉन केंद्रकाभोवती फिरतात.
• केवळ काही अल्फा कणांचे विक्षेपण झाले, याचा अर्थ केंद्रक अणूच्या खूपच लहान भागात व्यापलेले असते.
• या प्रयोगाने जे.जे. थॉमसनने मांडलेल्या पूर्वीच्या प्लम पुडिंग मॉडेलला खोटे सिद्ध केले, ज्यामध्ये एकसमान धनात्मक आवेश सुचवला होता.
• केंद्रकात प्रोटॉन आणि न्यूट्रॉन असतात, तर इलेक्ट्रॉन केंद्रकाबाहेर असतात.

 Additional Information

• अल्फा कण:
  • अल्फा कण हे धनात्मक आवेशित कण असतात ज्यात दोन प्रोटॉन आणि दोन न्यूट्रॉन असतात.
  • ते रदरफोर्डच्या प्रयोगात अणूच्या रचनेचा अभ्यास करण्यासाठी वापरले गेले होते.
• केंद्रक:
  • केंद्रक हे अणूचे घन मध्यभाग आहे, ज्यामध्ये प्रोटॉन आणि न्यूट्रॉन असतात.
  • ते अणूच्या जवळजवळ संपूर्ण वजनाचे कारणीभूत आहे परंतु त्याच्या आकारमानाचा फक्त एक लहान भाग व्यापते.
• इलेक्ट्रॉन पुंज:
  • इलेक्ट्रॉन पुंज हे केंद्रकाभोवतीचे क्षेत्र आहे जिथे इलेक्ट्रॉन आढळण्याची शक्यता असते.
  • इलेक्ट्रॉन ऋणात्मक आवेशित असतात आणि केंद्रकाभोवती वेगाने फिरतात.
• प्लम पुडिंग मॉडेल:
  • जे.जे. थॉमसनने मांडलेले, यात असे सुचवले होते की अणू धनात्मक आवेशच्या "सूप" मध्ये पसरलेले इलेक्ट्रॉनपासून बनलेले असतात.
  • रदरफोर्डच्या सोनेपत्रीच्या प्रयोगाने हे मॉडेल चुकीचे सिद्ध केले.

• 'अणू' हा शब्द डेमोक्रिटस यांनी तयार केला आहे.
• त्यांनी असे सुचवले की जर आपण एखाद्या विशिष्ट बिंदूवर पदार्थाचे विभाजन करत गेलो तर अणू अविभाज्य बनतो किंवा पुढे विभागला जाऊ शकत नाही.
• त्यांनी या कणांना अणू (अविभाज्य) म्हटले.

• आवर्त सारणीतील गट 1 मूलद्रव्य अल्कली धातू म्हणून ओळखले जातात
• त्यांच्याकडे ns1 बाह्यतम संयुजकता आहे आणि ते S-खंडातील मूलद्रव्यांशी संबंधित आहेत.
• मजबूत आयनिक बंध तयार करण्यासाठी सर्वात बाहेरील आवरणामध्ये त्यांचे संयोजक इलेक्ट्रॉन दान करण्याची त्यांची प्रवृत्ती देखील आहे.
• त्यात लिथियम (Li) पासून फ्रान्सियम (Fr) पर्यंतचे मूलद्रव्य आहेत.

फॉस्फरस हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• मूलद्रव्याच्या कोणत्याही  रेणूमध्ये असलेल्या अणूंच्या संख्येला त्याची  आण्विकता म्हणतात.
• चतुःआण्विक मूलद्रव्य म्हणजे असे मूलद्रव्य जे चार अणूंनी तयार झालेले असतात.
• फॉस्फरस हे एका चतुःपृष्ठ संरचनेत चार अणूंनी तयार झालेला रेणू म्हणून अस्तित्वात आहे.
• प्रत्येक फॉस्फरस रेणूमध्ये फॉस्फरसचे चार अणू असतात.

Important Points 

• खालील सारणी काही मूलद्रव्यांची आण्विकता दर्शवते.

• इलेक्ट्रॉन कक्षा (याला मुख्य ऊर्जा पातळी देखील म्हणतात) हा एक प्रदेश आहे जेथे इलेक्ट्रॉन अणूच्या केंद्रकाभोवती परिभ्रमण करतात.
• कक्षेमध्ये इलेक्ट्रॉन भरण्याचे सामान्य सूत्र 2(n²) आहे; जेथे n ही कक्षेची संख्या आहे.

Key Points 

• जे. चॅडविक यांनी अणूच्या केंद्रकात न्यूट्रॉनची उपस्थिती शोधली.
• अणू हे कोणत्याही रासायनिक घटकाचे सर्वात लहान एकक आहे.
• अणू इलेक्ट्रॉन, प्रोटॉन आणि न्यूट्रॉनपासून बनलेला असतो.
• इलेक्ट्रॉनमध्ये नकारात्मक चार्ज असतो, प्रोटॉनमध्ये इलेक्ट्रॉनच्या बरोबरीचे असते परंतु पॉझिटिव्ह चार्ज आणि न्यूट्रॉन असतात.
• प्रोटॉन आणि न्यूट्रॉन न्यूक्लियसमध्ये राहतात तर इलेक्ट्रॉन न्यूक्लियसभोवती फिरतात.

त्यामुळे, आपण असा निष्कर्ष काढू शकतो की जे. चॅडविकने न्यूट्रॉन शोधले.

Additional Information 

योग्य उत्तर पर्याय 1 म्हणजे फ्लोरिन हे आहे.

• फ्लोरिन हा सर्वात विद्युतऋण मूलद्रव्य आहे.
• जसजसे आपण आवर्तात उजवीकडे जातो तसतसे विद्युतऋणता हॅलोजनपर्यंत वाढत जाते.
• याचे कारण म्हणजे त्याच संयुजा कक्षेमध्ये इलेक्ट्रॉनची संख्या सतत वाढत राहते त्यामुळे इलेक्ट्रॉन्सवरील केंद्रकाची पकड घट्ट असते.
• आणि जसजसे आपण गटानुसार खाली जातो तसतशी विद्युतऋणता कमी होते. हे या वस्तुस्थितीमुळे आहे की कक्षांची संख्या गटानुसार सतत वाढत राहते त्यामुळे संयुजा इलेक्ट्रॉनवरील केंद्रकाची पकड कमी होत जाते.
• फ्लोरिन हा हॅलोजन कुटुंबाचा पहिला सदस्य असल्याने (उदात्त वायूंपूर्वीचा सर्वात उजवा गट), म्हणून तो सर्वात विद्युतऋण मूलद्रव्य आहे.

• न्यूलँड्सचा अष्टकांच्या नियमाद्वारे मुलद्रव्यांची मांडणी त्यांच्या अणूवस्तुमानाच्या आधारे करण्याचा प्रयत्न केला गेला आहे.
• न्यूलँड्सचा अष्टकांच्या नियमानुसार, दिलेल्या वर्गातील प्रत्येक आठवे मूलद्रव्य हे त्या वर्गातील पहिल्या मूलद्रव्याच्या गुणधर्माशी साधर्म्य दर्शविते.
• हे संगीताच्या अष्टकाच्या (सप्तक) गुणधर्मासारखेच आहे.
• आठव्या मूलद्रव्याचे अणूवस्तुमान पहिल्या मूलद्रव्यासमान असेल.
• अशाप्रकारे, न्यूलँड्सचा अष्टकांचा नियम या वर्गीकरणातील शेवटचे मूलद्रव्य थोरियम हे होते.

• अणुक्रमांक 56 असलेले बेरियम हे मूलद्रव्य, s-गटाशी संबंधित आहे.
• आधुनिक आवर्त सारणी खालील घटकांमध्ये वर्गीकृत केली आहे - p-गट, s-गट, d-गट आणि f-गट.
• s-गट मूलद्रव्यांमध्ये अल्कली धातू आणि अल्कमृदा धातूंचा समावेश होतो.

हेलियम हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• अल्फा कण
  • α-कणांमध्ये दोन प्रोटॉन आणि दोन न्यूट्रॉन असतात.
  • ते दुप्पट प्रभारित हेलियम आयन आहेत. त्यांचे वस्तुमान 4 u असल्याने, वेगवान α-कणांमध्ये लक्षणीय ऊर्जा असते.
  • हेलियम अणूमधून 2 इलेक्ट्रॉन काढून अल्फा कण प्राप्त होतो. तर, अल्फा कण हा दुप्पट प्रभारित हेलियम आयन आहे.
• हेलियम:
  • हेलियम He चिन्ह आणि अणुक्रमांक 2 असलेले रासायनिक मूलद्रव्य आहे.
  • हा रंगहीन, गंधहीन, चवहीन, बिनविषारी, अक्रिय, एकाण्वीक वायू आहे आणि आवर्त सारणीतील निष्क्रिय वायू गटातील पहिला आहे.
  • त्याचा उत्कलन आणि वितळण बिंदू सर्व मूलद्रव्यांमध्ये सर्वात कमी आहे.
  • निरीक्षण करण्यायोग्य विश्वातील हे दुसरे सर्वात हलके आणि मुबलक मूलद्रव्य आहे (हायड्रोजन हा सर्वात हलका आणि मुबलक आहे).

Additional Information

• लिथियम
  • लिथियम हे एक रासायनिक मूलद्रव्य आहे ज्याचे Li हे चिन्ह आणि अणुक्रमांक 3  आहे.
  • हा रासायनिक मूलद्रव्यांच्या अल्कली धातू गटाशी संबंधित एक मऊ, चांदीसारखा-पांढरा धातू आहे.
• बेरिलियम
  • बेरिलियम हे अ‍ॅल्युमिनियमसारखेच आहे.
  • बेरिलियम मऊ आहे आणि त्याची घनता कमी आहे.
  • हे गीअर्समध्ये आणि तांबे किंवा निकेलसह संमिश्रांमध्ये वापरले जाते.
  • अणुभट्टीमध्ये बेरिलियमचा वापर केला जातो.
  • बेरिलियमच्या ऑक्साईडचा वितळण बिंदू जास्त असतो.
• हायड्रोजन
  • हायड्रोजनचा शोध हेन्री कॅव्हेंडिश यांनी लावला.
  • हायड्रोजन वायूला भविष्यातील इंधन म्हटले जाते.
  • विश्वातील सर्वाधिक मुबलक मूलद्रव्य: हायड्रोजन.
  • भूकवचावरील सर्वात मुबलक मूलद्रव्य: ऑक्सिजन
  • हायड्रोजन हा आवर्त सारणीतील 'सर्वात हलके मूलद्रव्य' आहे.
  • लिथियम हा आवर्त सारणीतील 'सर्वात हलका धातू' आहे.

योग्य उत्तर म्हणजे पर्याय 3, म्हणजे जॉन डाल्टन.