Question
Download Solution PDF'उपमानोपमेययोः यत्र अभेदो भवति', तत्र कोऽलङ्कारः?
This question was previously asked in
HTET TGT Sanskrit 2021 Official Paper
Answer (Detailed Solution Below)
Option 3 : रुपकम्
Free Tests
View all Free tests >
HTET PGT Official Computer Science Paper - 2019
4.5 K Users
60 Questions
60 Marks
60 Mins
Detailed Solution
Download Solution PDFप्रश्न का हिंदी भाषांतर : जहाँ उपमान और उपमेय में अभेद बताया जाये, वह कौन सा अलंकार है?
स्पष्टीकरण -
- रूपक अलंकार -
- लक्षणम् - तद्रूपकमभेदो य उपमानोपमेययोः। अत्यन्त सादृश्येन यत्र उपमानोपमेययोः अभेदो जायते तत्र रूपक अलङ्कारः भवति।
- अर्थ - अत्यन्त सादृश्य के कारण यहाँ उपमान और उपमेय में अभेद बताया जाये वहाँ रूपक अलंकार होता है।
उदाहरण -
रथं शरीरं पुरुषस्य राजन्नात्मा नियतेन्द्रियाण्यस्य चाश्वाः।
तैरप्रमत्तः कुशली सदश्वैर्यान्त सुखं याति रथीव धीरः।।
- मनुष्य की देह रथ की तरह और बुद्धि उसकी सारथी है। इंद्रियां घोड़े की तरह उसमें जुती हुई हैं। इन घोड़ों को अपनी बुद्धि के कौशल से जो बस में करता है वही अपनी इस देह रूप रथ से जीवन की यात्रा सुख से तय करता है।
- इस श्लोक में रथ, नियन्ता और अश्व पद क्रमशः शरीर, आत्मा और इन्द्रियों के उपमान हैं। यहाँ उपमान और उपमेयों में अभेद है। अतः यहाँ रूपक अलंकार है।
अतः स्पष्ट है, रुपकम् यह इस प्रश्न का सही उत्तर है।
Last updated on Jul 12, 2025
-> HTET Exam Date is out. HTET Level 1 and 2 Exam will be conducted on 31st July 2025 and Level 3 on 30 July
-> Candidates with a bachelor's degree and B.Ed. or equivalent qualification can apply for this recruitment.
-> The validity duration of certificates pertaining to passing Haryana TET has been extended for a lifetime.
-> Enhance your exam preparation with the HTET Previous Year Papers.