मराठी वर्णमाला MCQ Quiz in हिन्दी - Objective Question with Answer for मराठी वर्णमाला - मुफ्त [PDF] डाउनलोड करें

योग्य उत्तर च् आहे.

• जिभेचा मागील भाग हा वर उचलून पडजिभेच्या पुढील भागाला म्हणजेच कंठाला स्पर्श करतांना ज्या वर्णाचा उच्चार होतो, त्यांना 'कंठ्य वर्ण' म्हणतात.
• अ, आ हे स्वर आणि क् , ख् , ग् , घ् , ‌‌‍‍ङ् , ह् ही व्यंजने कंठ्य वर्ण आहेत.

उत्तर- ज् हा अर्धस्वर नाही. ज् या वर्णांचा उच्चार तालव्य आणि दंततालव्य असा दुहेरी होतो.

Important Points

अर्धस्वर - अर्धस्वर व्यंजन ही एकूण चार आहेत. स्वरांच्या क्रमानुसार अर्धस्वरांचा क्रम य्, र्, ल्, व् असा आहे. य्, र्, ल्, व् यांची उच्चारस्थाने अनुक्रमे इ, ऋ, लृ, उ या स्वरांच्या उच्चारस्थानासारखीच असल्याने या व्यंजनांचा वरील स्वरांशी निकटचा संबंध आहे म्हणून त्यांना अर्धस्वर म्हणतात.

तालव्य वर्ण - जिभेचा स्पर्श वरच्या हिरडीवर होऊन जे वर्ण निर्माण होतात त्यांना तालव्य वर्ण म्हणतात.

उदा. च्, छ्, ज्, झ्, ञ्, य्, श्

दंततालव्य वर्ण - कठोर टाळूच्या दातांकडील सरबरीत आणि फुगीर असा जो भाग आहे त्याला वत्स असे म्हणतात आणि या भागात उच्चारल्या जाणाऱ्या ध्वनींना दंततालव्य वर्ण म्हणतात.

च्, छ्, ज्, झ् या वर्णांचा उच्चार तालव्य आणि दंततालव्य असा दुहेरी होतो.

• ऋ हा स्वर आणि ट, ठ, ड, ढ, ण, र, ष, क यांना मूर्धन्य वर्ण असे म्हणतात.
• इ, ई हे स्वर तालव्य वर्ण आहेत.
• प्, फ् हे ओष्ठ्य वर्ण आहेत.
• ल्, स् हे दन्त्य वर्ण आहेत.

अनुनासिक वर्ण - ज्या वर्णाचा उच्चार त्याच्या उच्चार स्थानासोबत काही अंशी नाकातूनही केला जातो त्यास अनुनासिक असे म्हणतात. उदा. ङ्, ञ्, ण्, न्, म्.

ञ् हा अनुनासिक वर्ण आहे.

 Additional Informationवर्ण - आपल्या तोंडावाटे निघणाऱ्या मूलध्वनींना वर्ण असे म्हणतात.

मराठी भाषेतील वर्णमालेत एकूण ४८ वर्णांचा समावेश होतो. मराठी भाषेच्या शास्त्रीय वर्णमालेत १२ स्वर अधिक इग्रजीच्या संपर्कामुळे आलेले ॲ, ऑ हे स्वर मिळून १४ स्वर अधिक दोन स्वरादी अधिक ३४ व्यंजन असे एकूण ५० वर्ण दिले आहेत. परंतु आयोगाने वर्णमालेतील एकूण वर्ण किती याचे उत्तर ४८ असे दिले आहे.

अ हा एक स्वर आहे, ज्ञ हे एक संयुक्त व्यंजन आहे आणि ड् हे स्पर्श व्यंजन आहे.

चहा हा तालव्य वर्णाने सुरु होणारा शब्द आहे तर चाचणी, चवड, चळवळ हे दंततालव्य वर्णाने सुरु होणारे शब्द आहेत.

चहा या शब्दातील पहिले व्यंजन च् याचा उच्चार तोंडात जेथे आपण चिंच चघळतो त्या भागाला स्पर्श करून होतो म्हणून चहा हा तालव्य वर्णाने सुरु होणारा शब्द आहे.

Important Pointsवर्ण - आपल्या तोंडावाटे निघणाऱ्या मूलध्वनींना वर्ण असे म्हणतात.

तालव्य वर्ण - जिभेचा स्पर्श वरच्या हिरडीवर होऊन जे वर्ण निर्माण होतात त्यांना तालव्य वर्ण म्हणतात.

उदा. च्, छ्, ज्, झ्, ञ्, य्, श्

दंततालव्य वर्ण - कठोर टाळूच्या दातांकडील खरबरीत आणि फुगीर असा जो भाग आहे त्याला वत्स असे म्हणतात आणि या भागात उच्चारल्या जाणाऱ्या ध्वनींना दंततालव्य वर्ण म्हणतात. च्, छ्, ज्, झ् या वर्णांचा उच्चार तालव्य आणि दंततालव्य असा दुहेरी होतो.

Confusion Pointsआता सर्व शब्द हे च पासून सुरु होणारे आहेत परंतु येथे आपल्याला एक गोष्ट लक्षात ठेवण्यासाठी अशी की मराठीत आपण दोन प्रकाराने च चा उच्चार करतो एक म्हणजे चहा मधला च आणि दुसरा म्हणजे चळवळ मधला च. अशा प्रकारे चहा मधला च हा तालव्य वर्णाने सुरु होणारा शब्द आहे.

Key Points

• अनुस्वार व विसर्ग यांचा उच्चार करताना या वर्णांच्या अगोदर स्वर येतो, म्हणून त्यांना 'स्वरादी' असे म्हणतात.
• स्वरादी म्हणजे स्वर आहे आदि म्हणजे आरंभी ज्याच्या.

Additional Information

• वर्ण- आपल्या तोंडावाटे निघणाऱ्या मूलध्वनींना आपण वर्ण असे म्हणतो. 
• स्वर- ओठांचा एकमेकांशी किंवा जिभेच्या कोणत्याही भागाचा मुखातील कोणत्याही अवयवाशी स्पर्श न होता मुखावाटे जे ध्वनी बाहेर पडतात, त्यांना 'स्वर' असे म्हणतात.

उत्तर व स्पष्टीकरण - 34

मराठी वर्णमालेत एकूण 34 व्यंजने आहेत.

व्यंजने म्हणजे ज्या वर्णांचा उच्चार स्पष्टपणे होण्यासाठी स्वरांची गरज भासते त्या वर्णाना व्यंजने म्हणतात. 
व्यंजने-

क वर्ग – क,ख,ग,घ,ङ्.

च वर्ग – च,छ,ज,झ,ञ्.

ट वर्ग – ट,ठ,ड,ढ,ण.

त वर्ग – त,थ,द,ध,न.

प वर्ग – प,फ,ब,भ,म.

य वर्ग – य,र,ल,व,श,ष,स,ह,ळ.

उत्तर- कृ हे अक्षर क आणि ऋ यांच्या संयोगातून तयार झाले आहे.

कृ = क् + ऋ

क् या व्यंजनात ऋ हा स्वर मिळवून कृ हे अक्षर तयार होते

Important Pointsअक्षर = व्यंजन + स्वर = क् + अ = क

अक्षर - आवाजाच्या किंवा ध्वनीच्या प्रत्येक खुणेला अक्षर असे म्हणतात. बोलणे नष्ट होते पण लिहून ठेवल्यास ते दीर्घकाळ टिकते म्हणून या सांकेतिक खुणांना अक्षर असे म्हणतात. मूलध्वनीपासून अक्षर तयार होते.

जोडाक्षर = व्यंजन + व्यंजन + स्वर = क् + ष् + अ = क्ष

स्पष्टीकरण-

मराठी बाराखडी- 

मराठी भाषा लिहिण्यासाठी देवनागरी लिपीचा वापर होतो. देवनागरीतील स्वरांची चिन्हे (स्वरांशचिन्हे उदा. काना, मात्रा, उकार, वेलांटी इ.) व्यंजनांच्या चिन्हांना जोडून तयार होणाऱ्या व्यजनाक्षरांच्या संचाला बाराखडी असे म्हणतात.

ह्यांत मराठी भाषेत वापरण्यात येणारे स्वर आणि त्यांपैकी काही स्वरांचे ऱ्हस्व-दीर्घ असे भेद तसेच काही स्वरावलंबी धर्म ह्यांच्या चिन्हांचा समावेश असतो.

अशाप्रकारे बाराखडीत 'ए' स्वराचे चिन्ह  ेे  हे आहे.

उत्तर - a - iii, b - iv, c - i, d - ii हे योग्य उत्तर होईल.

दीर्घ स्वर म्हणजे स्वरांचा उच्चार करण्यास अधिक वेळ लागणे होय.

संयुक्त स्वर म्हणजे दोन स्वर एकत्र येऊन बनलेले स्वर होय.

सजातीय स्वर म्हणजे एकाच उच्चारस्थानातून निघणारे स्वर होय.

विजातीय स्वर म्हणजे भिन्न उच्चारस्थानातून निघणारे स्वर होय.

Important Pointsस्वर - ओठांचा एकमेकांशी किंवा जिभेचा मुखातील कोणत्याही भागाशी स्पर्श न होता तोंडावाटे जे ध्वनी बाहेर पडतात त्यांना स्वर असे म्हणतात. मराठी भाषेत एकूण 12 स्वर आहेत.

स्वरांचे तीन प्रकार पडतात.

1. ह्रस्व स्वर
2. दीर्घ स्वर
3. संयुक्त स्वर

​ह्रस्व स्वर - अ, इ, उ, ऋ, लृ या स्वरांचा उच्चार आखूड होतो, म्हणजे उच्चार करावयास कमी कालावधी लागतो म्हणून त्यांना ​ह्रस्व स्वर म्हणतात. 

दीर्घ स्वर - आ, ई, ऊ या स्वरांचा उच्चार करण्यासाठी जास्त कालावधी लागतो म्हणजेच लांबट उच्चार होतो म्हणून त्यांना दीर्घ स्वर म्हणतात. 

संयुक्त स्वर - ए, ऐ, ओ, औ हे स्वर इतर दोन स्वरांचे मिळून बनल्याने त्यांना संयुक्त स्वर म्हणतात. संयुक्त स्वर दीर्घ उच्चाराचे असतात.

1. ए = अ + इ / ई     
2. ऐ = आ + इ / ई       
3. ओ = अ + उ / ऊ       
4. औ = आ + उ / ऊ

याशिवाय स्वरांचे सजातीय स्वर व विजातीय स्वर असे उच्चारस्थानांवरून दोन प्रकार पडतात.

सजातीय स्वर - एकाच उच्चारस्थानातून उच्चारल्या जाणाऱ्या स्वरांना सजातीय स्वर म्हणतात.
उदा. अ - आ, इ - ई, उ - ऊ

विजातीय स्वर - भिन्न उच्चारस्थानातून उच्चारल्या जाणाऱ्या स्वरांना विजातीय स्वर म्हणतात.
उदा. अ - इ, अ - उ, इ - ए, अ - ऋ