19 व्या शतकाच्या पूर्वार्धात अफगाणिस्तानबाबत ब्रिटिशांचे धोरण उद्दिष्ट काय होते?

योग्य उत्तर पर्याय 1 आहे.

Key Pointsअफगाणिस्तानबाबत ब्रिटिशांचे धोरण:

• संपूर्ण 19 व्या शतकात, भारतातील ब्रिटीश राज्यकर्त्यांना काळजी होती की रशिया अफगाणिस्तान आणि देशाच्या वायव्य सीमेवरून भारतावर हल्ला करेल.
• परिणामी, रशियाला भारतीय सीमेपासून सुरक्षित अंतरावर ठेवण्याची त्यांची इच्छा होती.
• भौगोलिक दृष्टीकोनातून, अफगाणिस्तान इंग्रजांसाठी गंभीर स्थितीत होते.
• मध्य आशियातील ब्रिटीश व्यावसायिक हितसंबंधांना प्रोत्साहन देताना रशियाच्या संभाव्य लष्करी धोक्यावर लक्ष ठेवण्यासाठी भारताच्या सीमेबाहेर फॉरवर्ड बेस म्हणून त्याचा वापर केला जाऊ शकतो.
• अफगाणिस्तानचे राजकारण एकोणिसाव्या शतकाच्या सुरुवातीपासूनच प्रवाही आहे.

19 व्या शतकाच्या पूर्वार्धात अफगाणिस्तानबाबत ब्रिटिशांचे धोरण:

• एकोणिसाव्या शतकाच्या सुरुवातीस, पर्शियामध्ये वाढलेल्या रशियन प्रभावाने ब्रिटीश प्रभावाची जागा घेतली आणि युफ्रेटिस नदीद्वारे भारताकडे जाण्यासाठी नवीन मार्ग स्थापन करण्याची इंग्रजी योजना उधळून लावली.
• विशेषत: तुर्कोमांचाईच्या तहानंतर (1828), इंग्रजांना भारतासंबंधीच्या संभाव्य रशियन योजनांबद्दल भीती वाटली.
• लवकरच, भारतीय बाजूने वैज्ञानिक सीमेचा शोध सुरू झाला.
• इंग्रजांना अफगाणिस्तानातील रशियन प्रभाव कमकुवत करून संपवायचा होता, परंतु त्यांना मजबूत अफगाणिस्तान नको होता.
• त्यांना अफगाणिस्तानला एक कमकुवत आणि विभाजित देश ठेवायचा होता ज्यावर ते सहजपणे नियंत्रण ठेवू शकतात.
• वायव्येकडील खिंड भारतात प्रवेश करण्याची गुरुकिल्ली असल्याचे दिसत होते. अफगाणिस्तानला इंग्रजांना अनुकूल अशा राज्यकर्त्याच्या नियंत्रणाखाली ठेवण्याची गरज भासू लागली.
• 1836 मध्ये गव्हर्नर-जनरल म्हणून भारतात आलेल्या ऑकलंडने फॉरवर्ड पॉलिसीचा पुरस्कार केला.
• याचा अर्थ असा होतो की भारतातील कंपनी सरकारने स्वतः ब्रिटीश भारताच्या सीमेचे रशियन हल्ल्यापासून संरक्षण करण्यासाठी पुढाकार घेणे आवश्यक होते.
• हे उद्दिष्ट एकतर शेजारी देशांशी करार करून किंवा त्यांना पूर्णपणे जोडून साध्य करायचे होते.
• यामुळे ब्रिटीश सरकारला फॉरवर्ड पॉलिसी पुढे जाण्यास प्रवृत्त केले आणि ब्रिटिश, शीख आणि शाह शुजा यांनी 1838 मध्ये त्रिपक्षीय करार केला ज्यांना 1809 मध्ये अफगाण गादीवरून पदच्युत करण्यात आले होते आणि तेव्हापासून ते  लुधियानामध्ये ब्रिटीश निवृत्तिवेतनधारक म्हणून जगत होते.