पोटॅशियम नायट्रेट वापरले जात नाही:

योग्य उत्तर मांस उत्पादनांचे संरक्षक म्हणून आहे.

Key Points  पोटॅशियम नायट्रेट वापर

• खत म्हणून : पोटॅशियम नायट्रेट खतांमध्ये एक प्रमुख घटक आहे. हे पोटॅशियम आणि नायट्रोजन सारखे आवश्यक पोषक प्रदान करते, जे वनस्पतींच्या वाढीसाठी आणि विकासासाठी महत्त्वपूर्ण आहेत. त्यामुळे विधान १ बरोबर आहे.
• वैद्यकशास्त्रात : पोटॅशियम नायट्रेटचा वैद्यकीय क्षेत्रात उपयोग होतो, विशेषत: अस्थमा आणि लघवीचे प्रमाण वाढवणारा पदार्थ म्हणून. हे दात संवेदनशीलता कमी करण्यासाठी काही टूथपेस्ट फॉर्म्युलेशनमध्ये देखील आढळते. त्यामुळे विधान 2 योग्य आहे.
• गनपावडर बनवताना : पोटॅशियम नायट्रेट हा कोळसा आणि सल्फर सोबतच गनपावडरमध्ये महत्त्वाचा घटक आहे. हे ऑक्सिडायझर म्हणून कार्य करते, जे दहन प्रक्रियेसाठी आवश्यक आहे. त्यामुळे विधान 3 योग्य आहे.
• मांस उत्पादनांचे संरक्षक म्हणून : पोटॅशियम नायट्रेट सामान्यत: मांस उत्पादनांसाठी संरक्षक म्हणून वापरले जात नाही. त्याऐवजी, सोडियम नायट्रेट किंवा सोडियम नायट्रेटचा वापर त्यांच्या चांगल्या संरक्षण गुणधर्मांमुळे आणि बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करण्याच्या क्षमतेमुळे सामान्यतः या उद्देशासाठी केला जातो. त्यामुळे विधान 4 अयोग्य आहे.

Additional Information 

• शेतीमध्ये पोटॅशियम नायट्रेट : हे नायट्रोजन आणि पोटॅशियमचे स्त्रोत म्हणून शेतीमध्ये मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते, जे वनस्पतींच्या वाढीसाठी आवश्यक असलेल्या तीन प्राथमिक पोषकांपैकी दोन आहेत. त्याच्या पाण्यात विरघळणारे निसर्ग हे गर्भाधान प्रणालींमध्ये वापरण्यासाठी आदर्श बनवते.
• वैद्यकीय अनुप्रयोग : दम्याच्या उपचारांमध्ये आणि लघवीचे प्रमाण वाढवणारा पदार्थ म्हणून त्याच्या वापरापलीकडे, पोटॅशियम नायट्रेटचा वापर काही दंत उत्पादनांमध्ये दात संवेदनशीलता कमी करण्यासाठी केला जातो. हे मज्जातंतूंकडे नेणाऱ्या डेंटीनमधील नलिका अवरोधित करून कार्य करते, ज्यामुळे वेदना कमी होते.
• गनपावडर रचना : गनपावडरची पारंपारिक रचना, ज्याला ब्लॅक पावडर असेही म्हणतात, त्यात 75% पोटॅशियम नायट्रेट, 15% कोळसा आणि 10% सल्फर असते. पोटॅशियम नायट्रेट ऑक्सिडायझर म्हणून काम करते, कोळसा इंधन म्हणून काम करते आणि सल्फर प्रज्वलन तापमान कमी करते आणि ज्वलनाचा वेग वाढवते.
• मांस उत्पादनांचे संरक्षण: सोडियम नायट्रेट आणि सोडियम नायट्रेटचा वापर मांस उत्पादनांच्या जतनासाठी अधिक प्रमाणात केला जातो. ही संयुगे मांसाचा लाल रंग टिकवून ठेवण्यास आणि बॅक्टेरियाची वाढ रोखण्यास मदत करतात, विशेषतः क्लोस्ट्रिडियम बोटुलिनम, ज्यामुळे बोट्युलिझम होतो.